Coeliakie en schildklier: wat is het verband?

Mensen met coeliakie dienen gluten te allen tijde te vermijden. Maar wist je dat personen met een schildklieraandoening ook mogelijk baat kunnen hebben bij het volgen van een glutenvrij dieet? Om duidelijk uit te kunnen leggen wat het verband is tussen coeliakie en schildklier, vind je in dit artikel eerst meer informatie over de werking van de schildklier, daarna over de verschillende schildklieraandoeningen en vervolgens over het (mogelijke) effect van gluten op de werking van de schildklier. 

Wat is coeliakie?

Wat is coeliakie ook alweer precies? Fris je kennis op door dit artikel te lezen. 

De werking van de schildklier

De schildklier is een vlindervormige klier die zich in je keel bevindt, aan de voorkant van de hals. Dit kleine orgaan heeft talloze uiteenlopende functies en speelt een belangrijke rol in het lichaam. Door de afgifte van schildklierhormonen (T4 en T3) aan het bloed, zorgt de schildklier voor een goed verloop van veel verschillende processen zoals de stofwisseling, de hart- en ademhalingsfrequentie, het energieverbruik, de warmteproductie en de groei. Indien je een verstoorde schildklierwerking hebt, is dit vaak lastig te herkennen door het voorkomen van onbekende of onduidelijke klachten of doordat klachten in zijn geheel ontbreken.

De schildklier speelt dus een belangrijke rol in het regelen van verschillende stofwisselingsprocessen in het lichaam, waaronder het omzetten van voedingsstoffen in bruikbare essentiële lichaamsstoffen. Daarnaast kunnen bepaalde voedingsmiddelen invloed hebben op de aanmaak van schildklierhormonen. Lees snel verder hoe dit precies zit en wat deze voedingsmiddelen met coeliakie en gluten te maken hebben.

Verschillende schildklieraandoeningen en symptomen

Zoals hierboven genoemd, zijn er bepaalde voedingsmiddelen die invloed kunnen hebben op de aanmaak van schildklierhormonen. Als er te veel of juist te weinig hormonen worden geproduceerd, kunnen er schildklierproblemen ontstaan die als verschillende aandoeningen tot uiting kunnen komen. Je kunt te maken hebben met een te traag werkende schildklier of een te snel werkende schildklier.

Te traag werkende schildklier

Als de schildklier te weinig hormonen aanmaakt, spreken we van een te traag werkende schildklier ofwel hypothyreoïdie. Doordat de schildklier trager werkt, werken andere organen ook trager. De meestvoorkomende oorzaken van een te traag werkende schildklier zijn:

• Ziekte van Hashimoto: een auto-immuun ziekte waarbij het lichaam afweerstoffen tegen de schildklier maakt. Indien de ziekte niet tijdig wordt behandeld, stopt de schildklier geheel met werken.
• Schildklierontsteking
• Een stoornis in de aanmaak van schildklierhormonen
• Bepaalde medicijnen

Niet iedereen heeft (evenveel) last van symptomen. Klachten die te maken kunnen hebben met een te traag werkende schildklier zijn als volgt:

• Vermoeidheid
• Snel koud krijgen
• Langzaam in het denken, handelen en spreken
• Spierpijn en stijfheid van armen, benen en heupen en gewrichtspijn
• Verandering van de stem
• Gewichtstoename
• Verstopping

Te snel werkende schildklier

Een schildklier die te snel werkt, produceert juist te veel schildklierhormonen die in het bloed terecht komen. Dit heet ook wel hyperthyreoïdie. Doordat er te veel schildklierhormonen in het bloed zitten, is de stofwisseling versneld. Oorzaken van een schildklier die te snel werkt, zijn onder andere:

• Struma: vergrote schildklier
• Een virusinfectie
• Het gebruik van bepaalde medicijnen
• De ziekte van Graves. Dit is een auto-immuunziekte waarbij het lichaam activerende antistoffen produceert die de lichaamseigen cellen of weefsels van de schildklier stimuleren waardoor er te veel schildklierhormonen worden aangemaakt. Dit is de meest voorkomende oorzaak van een te snel werkende schildklier. 

Ook bij een te snel werkende schildklier geldt dat symptomen niet altijd even duidelijk zijn. Het zijn vaak klachten die in verband staan met diverse lichaamsfuncties. De volgende klachten kunnen te maken hebben met een te snel werkende schildklier:

• Hartkloppingen en kortademigheid
• Een gejaagd, onrustig gevoel
• Gewichtsverlies ondanks toegenomen eetlust
• Vermoeidheid
• Trillende handen
• Brandende ogen en opengesperde ogen
• Snel warm hebben en veel zweten
• Ontregelde menstruatie

Het effect van gluten op de schildklier

In het begin van het artikel is al kort genoemd dat bepaalde voedingsmiddelen invloed kunnen hebben op de aanmaak van schildklierhormonen en daarmee op de werking van de schildklier. Wat hebben deze voedingsmiddelen met gluten en coeliakie te maken?

De belangrijkste voedingsstof die invloed kan hebben op de werking van de schildklier, is jodium. Jodium vind je vooral in bakkerszout dat gebruikt wordt bij het bakken van brood. Glutenvrij brood bevat helaas vaak minder jodium dan glutenbevattend brood. Voor het aanmaken van schildklierhormonen is jodium nodig. Als je schildklierproblemen hebt en coeliakie, is het dus erg belangrijk om jouw jodiuminname in de gaten te houden. 

Over het effect van gluten zelf op het verloop van schildklierproblemen is (nog) niets bekend. Een aantal onderzoeken laat zien dat een glutenvrij dieet een positief effect kan hebben op de progressie en het klachtenpatroon van de ziekte Hashimoto (1). Er is echter meer onderzoek nodig naar dit onderwerp (2).

Coeliakie en schildklier: wat is het verband?

Zowel de ziekte van Hashimoto, de ziekte van Graves als coeliakie is een auto-immuunziekte. Dit betekent dat het afweersysteem antistoffen aanmaakt die zich richten tegen eigen lichaamscellen. Bij coeliakie is gluten de trigger van de aanmaak van deze antistoffen, bij schildklieraandoeningen is er niet één trigger aan te wijzen. Wel is bekend dat bepaalde voedingsmiddelen invloed kunnen hebben op de aanmaak van schildklierhormonen en dus op de werking van de schildklier. Het mineraal jodium is een van de voedingsstoffen die een belangrijke rol speelt bij een goed werkende schildklier en dit vind je voornamelijk in glutenbevattend brood. Als je zowel coeliakie als schildklierproblemen hebt, is het dus van belang om jouw jodiuminname in de gaten te houden. 

De ziekte van Hashimoto komt vaker voor in combinatie met andere auto-immuunziekten zoals coeliakie (3). Het verband tussen coeliakie en schildklier is dat de combinatie van deze aandoeningen veelvoorkomend is, waardoor een deel van de schildklierpatiënten baat kan hebben bij een glutenvrij dieet. Daarnaast hebben zowel coeliakie als schildklieraandoeningen veelal vage klachten, wat kan leiden tot een diagnose op pas latere leeftijd. Hoe de diagnose van coeliakie precies in zijn werk gaat, lees je hier!

Overleg altijd met je arts

Ga nooit zelf voor dokter spelen! Als je het gevoel hebt dat er iets mis is, een vermoeden hebt dat je schildklierproblemen hebt of het idee hebt dat je gluten niet goed kunt verdragen, maak dan altijd een afspraak met jouw arts en bespreek deze zorgen! Lees ook eens dit artikel over symptomen die wellicht op coeliakie wijzen.

Bronnen

1: Krysiak R, Szkróbka W, Okopień B. The Effect of Gluten-Free Diet on Thyroid Autoimmunity in Drug-Naïve Women with Hashimoto's Thyroiditis: A Pilot Study. Exp Clin Endocrinol Diabetes. 2018 Jul 30.

2: Liontiris MI, Mazokopakis EE. A concise review of Hashimoto thyroiditis (HT) and the importance of iodine, selenium, vitamin D and gluten on the autoimmunity and dietary management of HT patients. Points that need more investigation. Hell J Nucl Med. 2017 Jan-Apr; 20 (1): 51-56.

3: Lundin KE, Wijmenga C. Coeliac disease and autoimmune disease genetic overlap and screening. Nat Rev Gastro Hepat. 2015 Sep; 12 (9): 507-15.